Βασικά Δεδομένα για την Οστεοπόρωση
Ορισμός
Η Οστεοπόρωση («πορώδες» οστό) είναι η νόσος που χαρακτηρίζεται από χαμηλή οστική μάζα και δομική εκφύλιση του οστίτη ιστού, η οποία οδηγεί σε ευθραυστότητα του οστού και το κάνει ευάλωτο σε κατάγματα, ιδιαίτερα στο ισχίο, τη σπονδυλική στήλη και τον καρπό, χωρίς να αποκλείονται άλλες θέσεις προσβολής.
Με απλά λόγια η οστεοπόρωση είναι η κατάσταση στην οποία τα οστά καθίστανται αδύναμα και μπορούν να σπάσουν από μια απλή πτώση, ενώ σε προχωρημένες περιπτώσεις, ακόμα κι ένα φτάρνισμα ή και το χτύπημα σε ένα έπιπλο μπορεί να οδηγήσει σε κάταγμα.
Πρόληψη
Περίπου 85-90% της οστικής μάζας του ενήλικα αποκτάται μέχρι την ηλικία των 18 στα κορίτσια και των 20 στα αγόρια. Το «κτίσιμο» δυνατών οστών κατά τη διάρκεια της παιδικής και εφηβικής ηλικίας μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της οστεοπόρωσης σε μεγαλύτερες ηλικίες.
Τα παρακάτω πέντε βήματα, όταν συνδυαστούν, μπορούν να βελτιώσουν την υγεία των οστών και να βοηθήσουν σημαντικά στην αποτροπή της οστεοπόρωσης:
-
- Βάλτε στην καθημερινή διατροφή σας ασβέστιο και βιταμίνη D
-
- Ασκηθείτε καθημερινά και τονώστε τους μυς σας
-
- Μην καπνίζετε και μην πίνετε πολύ αλκοόλ
-
- Συζητήστε με τον ιατρό σας την πιθανότητα για να εκδηλώσετε οστεοπόρωση και ρωτήστε πότε πρέπει να κάνετε μέτρηση οστικής πυκνότητας
-
- Κάντε τη μέτρηση της οστικής πυκνότητας τη σωστή χρονική στιγμή
Μελέτες για την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης σε αγροτικούς πληθυσμούς έδειξαν ότι τα προγράμματα πρόληψης μείωσαν σημαντικά το ποσοστό καταγμάτων ισχίου, εξοικονομώντας ταυτόχρονα πολλά χρήματα.
Επίπτωση- Επιπολασμός της νόσου
Η οστεοπόρωση χαρακτηρίζεται κυρίως ως νόσος των ηλικιωμένων, αλλά μπορεί να προσβάλει και νεαρότερες ηλικίες.
Α. Φύλο : 80% των ανθρώπων με οστεοπόρωση είναι γυναίκες και 20% άνδρες. Είναι σαφές ότι οι γυναίκες είναι πιο ευάλωτες στη νόσο.
Β. Φυλή : Υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στον κίνδυνο που διατρέχει κάποιος να εκδηλώσει οστεοπόρωση ανάλογα με την εθνική καταγωγή του.
Δημογραφικά δεδομένα έχουν εξαχθεί από διεθνείς μελέτες και συνηγορούν στα εξής όσον αφορά σε ηλικίες άνω των 50 ετών:
-
- Ισπανόφωνοι πληθυσμοί (λατινογενείς) :
-
- Άνδρες: 3% οστεοπόρωση και 23% οστεοπενία
-
- Γυναίκες:10% οστεοπόρωση και 49% οστεοπενία
-
- Ισπανόφωνοι πληθυσμοί (λατινογενείς) :
-
- Καυκάσιοι και Ασιατικοί πληθυσμοί :
-
- Άνδρες: 7% οστεοπόρωση και 35% οστεοπενία
-
- Γυναίκες: 20% οστεοπόρωση και 52% οστεοπενία
-
- Καυκάσιοι και Ασιατικοί πληθυσμοί :
-
- Αφρικανικοί πληθυσμοί :
-
- Άνδρες: 4% οστεοπόρωση και 19% οστεοπενία
-
- Γυναίκες: 5% οστεοπόρωση και 35% οστεοπενία
-
- Αφρικανικοί πληθυσμοί :
Γενική παραδοχή είναι ότι η οστεοπόρωση «υπο-διαγιγνώσκεται» και δεν ακολουθείται η απαραίτητη φαρμακευτική αγωγή, τόσο σε Καυκάσιες γυναίκες όσο και σε αυτές με Αφρικανική καταγωγή.
Συγκριτικά, η πιο ραγδαία αύξηση του κινδύνου εκδήλωσης της νόσου εμφανίζεται σε Λατινογενείς πληθυσμούς. Μάλιστα, υπολογίζεται ότι το κόστος στις ΗΠΑ από τα «οστεοπορωτικά» κατάγματα σε αυτούς τους πληθυσμούς, θα εκτοξευθεί από 754 εκατομμύρια δολάρια το 2005 σε 2 τρισεκατομμύρια το 2025!
Κόστος
Το 2005, τα κατάγματα σχετιζόμενα με την οστεοπόρωση είχαν ετήσιο κόστος 19 εκατομμύρια δολάρια στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής
Το 2025, ειδικοί αναλυτές υπολογίζουν ότι το ετήσιο κόστος θα ανέλθει στο ποσό των 25,3 εκατομμυρίων δολαρίων!!!
Συμπτώματα
Φυσικά, δεν μπορείτε να νιώσετε ότι τα οστά σας αδυνατίζουν. Μπορεί να έχετε ήδη οστεοπόρωση ή και να βρίσκεστε σε κίνδυνο για να εκδηλώσετε τη νόσο. Δυστυχώς, πολύ συχνά, το κάταγμα είναι η πρώτη ένδειξη οστεοπόρωσης. Μία απλή πτώση, ένα φτάρνισμα ή και μια απότομη κίνηση μπορεί να οδηγήσει σε αυτό.
Τα σπονδυλικά κατάγματα μπορεί αρχικά να εμφανιστούν ως εμμένον άλγος στην πλάτη ή την οσφυϊκή χώρα, ως απώλεια ύψους ή ως παραμόρφωση του σώματος με προς τα εμπρός κλίση του θώρακα (κύφωση) ή προς το ένα πλάγιο (σκολίωση).
Οι γυναίκες μπορεί να χάσουν έως και το 20% της οστικής πυκνότητας τα πρώτα 5 με 7 έτη που ακολουθούν την εμμηνόπαυση, γεγονός που τις καθιστά πολύ πιο ευάλωτες στην εκδήλωση της νόσου.
Παράγοντες κινδύνου:
Κάποιοι άνθρωποι έχουν μεγαλύτερη πιθανότητα να αναπτύξουν οστεοπόρωση από άλλους. Ορισμένοι παράγοντες αυξάνουν αυτή την πιθανότητα και ονομάζονται «παράγοντες κινδύνου». Αυτοί περιλαμβάνουν :
-
- Θήλυ φύλο
-
- Μεγαλύτερη ηλικία
-
- Οικογενειακό ιστορικό οστεοπόρωσης ή κατάγματος
-
- Λεπτός και χαμηλού αναστήματος σωματότυπος
-
- Ιστορικό κατάγματος
-
- Χαμηλά επίπεδα ορμονών του φύλου
-
- Χαμηλά επίπεδα οιστρογόνων στις γυναίκες (συμπεριλαμβανόμενης της εμμηνόπαυσης)
-
- Αμηνόρροια (απουσία εμμήνου ρύσεως)
-
- Χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης και οιστρογόνων στους άνδρες
-
- Χαμηλά επίπεδα ορμονών του φύλου
-
- Διατροφικές συνήθειες
-
- Χαμηλή πρόσληψη ασβεστίου
-
- Χαμηλή πρόσληψη βιταμίνης D
-
- Υπερβολική κατανάλωση πρωτεϊνών, νατρίου και καφεΐνης
-
- Διατροφικές συνήθειες
-
- Καθιστικός τρόπος ζωής (απουσία αθλητικής δραστηριότητας)
-
- Κάπνισμα
-
- Υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ
-
- Μερικά φαρμακευτικά σκευάσματα (πχ κορτικοστεροειδή, αντισυλληπτικά)
-
- Μερικά νοσήματα όπως ρευματοειδής αρθρίτιδα, νευρογενής ανορεξία, γαστρεντερικές διαταραχές και άλλα
Κατάγματα
Περίπου 1 στις 2 γυναίκες άνω των 50 ετών και 1 στους 4 άνδρες ίδιας ηλικίας, θα υποστούν κάταγμα που σχετίζεται με τη νόσο σε κάποια στιγμή της υπόλοιπης ζωής τους.
Τα κατάγματα που σχετίζονται με την οστεοπόρωση μπορούν να συμβούν σε όλα τα οστά αλλά πολύ πιθανότερο είναι να εμφανιστούν στο ισχίο, στους σπονδύλους και στον καρπό.
Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι για το έτος 2005 η οστεοπόρωση ήταν υπεύθυνη για 2 εκατομμύρια κατάγματα με την εξής αναλογία:
-
- 297.000 στο ισχίο
-
- 547.000 σε σπονδύλους
-
- 397.000 σε οστάρια του καρπού
-
- 135.000στη λεκάνη
-
- 675.000 σε άλλες θέσεις του σκελετού
Ο αριθμός των «οστεοπορωτικών» καταγμάτων αναμένεται να ανέλθει στον αριθμό των 3 εκατομμυρίων ετησίως μέχρι το έτος 2005 (στις ΗΠΑ).
Γυναίκες με ένα κάταγμα στο ισχίο έχουν τετραπλάσια πιθανότητα για ένα δεύτερο κάταγμα!
Τα οστεοπορωτικά κατάγματα ελαττώνουν την ποιότητα ζωής των ανθρώπων.
Το ποσοστό εμφάνισης καταγμάτων από οστεοπόρωση είναι 2 με 3 φορές μεγαλύτερο στις γυναίκες από τους άνδρες. Παρ’όλα αυτά, η ετήσια θνησιμότητα που ακολουθεί το κάταγμα του ισχίου στους άνδρες είναι διπλάσια από ότι στις γυναίκες.
Η πιθανότητα μια γυναίκα να υποστεί κάταγμα ισχίου ισούται με το άθροισμα των πιθανοτήτων που έχει να προσβληθεί από καρκίνο του μαστού, ωοθηκών και μήτρας.
Το 2005, περίπου 293.000 άτομα εισήχθησαν σε νοσοκομείο λόγω κατάγματος του αυχένα του μηριαίου οστού, μια συνήθης κατηγορία κατάγματος του ισχίου. Η οστεοπόρωση αποδείχθηκε ως η κύρια αιτία των περισσοτέρων περιπτώσεων.
Το 24 % των ασθενών άνω των 50 ετών με κάταγμα του ισχίου πεθαίνουν στον πρώτο χρόνο μετά το κάταγμα.
Ένας στους 5 περιπατητικούς ασθενείς που υφίστανται κάταγμα ισχίου θα χρειαστεί μακροχρόνια νοσηλευτική φροντίδα.
Έξι μήνες μετά το κάταγμα ισχίου, μόνο το 15% (!) των ασθενών μπορούν να περπατήσουν χωρίς βοήθεια.
Εκτός των καταγμάτων του ισχίου, και τα κατάγματα των σπονδύλων σχετίζονται με αυξημένη θνητότητα.
Γυναίκες άνω των 65 ετών με Καυκάσια καταγωγή έχουν διπλάσια επίπτωση (πιθανότητα εμφάνισης) καταγμάτων από τις γυναίκες με αφρικανική καταγωγή.
Πολλοί άνθρωποι θα υποστούν κάταγμα μετά από πτώση. Το 2005 στις ΗΠΑ, 15802 άτομα άνω των 65 ετών απεβίωσαν από τραύματα λόγω πτώσης.
Διάγνωση
Ειδικές εξετάσεις που καλούνται «Μετρήσεις Οστικής Πυκνότητας» μπορούν να μετρήσουν την οστική πυκνότητα σε διάφορες θέσεις του σώματος. Οι ειδικοί προτείνουν και συνιστούν ως καλύτερη μέθοδο την DXA ( αγγλική ορολογία: dual energy x-ray absorsiometry) σε κεντρομελικές θέσεις.
Αυτή η ειδική εξέταση μπορεί :
-
- Να δείξει αν ο ασθενής έχει χαμηλή οστική μάζα πριν υποστεί κάταγμα,
-
- Να υπολογίσει αν ο ασθενής «χάνει» οστική μάζα ή αν μένει σταθερή, με επανάληψη της εξέτασης ανά χρονικά διαστήματα ενός έτους ή περισσότερο,
-
- Να κάνει πρόγνωση για τις πιθανότητες μελλοντικού κατάγματος,
-
- Να βοηθήσει στην απόφαση του ιατρού για φαρμακευτική αγωγή-αν χρειάζεται.
Επίσης πρέπει να αναφέρουμε ότι:
-
- Συνίσταται η διενέργεια της εξέτασης κάθε δύο έτη
-
- Η αύξηση της διενέργειας της εξέτασης αυτής και ως επακόλουθο η έναρξη θεραπείας για οστεοπόρωση, οδήγησε σε σημαντική μείωση των περιστατικών καταγμάτων του ισχίου
-
- Η μέτρηση οστικής πυκνότητας είναι σημαντικός παράγοντας καθορισμού της πιθανότητας για κάταγμα ακόμα και στους νοσηλευόμενους ασθενείς
-
- Υπάρχει μία αύξηση των ιατρικών επισκέψεων που αφορούν θέματα οστεοπόρωσης περίπου στο 5πλάσιο τα τελευταία 10 χρόνια
Η ανάδειξη χαμηλής οστικής πυκνότητας σε ένα άτομο που δεν εμφανίζει συμπτώματα οστεοπόρωσης είναι της ίδιας σπουδαιότητας για την πρόληψη του κατάγματος, όπως η υψηλή αρτηριακή πίεση και τα υψηλά επίπεδα χοληστερόλης για την περίπτωση του εμφράγματος του μυοκαρδίου ή του αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου!!!
Μερικά ιατρικά μηχανήματα που διενεργούν μέτρηση οστικής πυκνότητας έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιούν ένα εργαλείο-αλγόριθμο που υπολογίζει την πιθανότητα να υποστεί ένας συγκεκριμένος ασθενής κάταγμα του ισχίου τα επόμενα 10 χρόνια. Το εργαλείο αυτό καλείται FRAX score και λαμβάνει υπόψη του πολλούς παραμέτρους που αναφέρθηκαν ανωτέρω.
Το FRAX score είναι σημαντικό ιδιαίτερα στην περίπτωση ατόμων με οστεοπενία, όπου υπάρχει δυσκολία στην ανάληψη απόφασης για έναρξη θεραπείας-φαρμακευτικής αγωγής ή όχι.